Odpowiedź na tak postawione pytanie pozornie jest prosta. Tachograf jako legalizowane urządzenie może służyć i służy do pomiaru prędkości, a co za tym idzie dane zarejestrowane przez tachograf mogą być użyte jako podstawa do ukarania za przekroczenie prędkości. Jednak tu pojawia się kolejne pytanie. 

Za jaką wartość przekroczenia prędkości, można na podstawie danych z tachografu wystawić mandat?

Odpowiedź na drugie z pytań, również nie jest taka prosta i oczywista. Zacznijmy od podstaw. Maksymalny limit prędkości pojazdów ciężarowych powyżej 3,5 t DMC, czy niektórych autobusów w Unii Europejskiej, to 80 km/h. W przypadku autobusów dopuszczonych do prędkości 100 km/h, to tam, gdzie jest do dozwolone (autostrady, drogi ekspresowe) to taki będzie dopuszczalny limit. Oczywiście mogą również wystąpić ograniczenia prędkości wynikające ze znaków drogowych.

Zatem jeżeli pojazd przekroczy te wartości, to organ kontrolny może nałożyć na kierowcę mandat karny za przekroczenie prędkości. I to pojawia się kolejny problem, jak policzyć wartość przekroczenia?

Zgodnie z przepisami tachografy, czy to analogowe czy cyfrowe, mają zapewnić podczas eksploatacji maksymalną tolerancję w rejestracji prędkości ± 6 km/godz. uwzględniając tolerancję na zmiany sygnału wejściowego (np. zmiana obwodu tocznego opon w trakcie ich eksploatacji). Dlatego jeżeli organ w trakcie kontroli nie dokona pomiaru obwodu tocznego koła i nie przeliczy wartości błędu pomiaru prędkości względem wartości zapisanych na wklejce kontrolnej po kalibracji tachografu, to powinien przyjąć błąd pomiaru prędkości o wartości ± 6 km/godz. W praktyce oznacza to odjęcie 6 km/godz. od zmierzonej przez tachograf wartości prędkości.

Sprawa niby prosta, jednakże tutaj służby kontrolne dopuszczają się naruszeń prawa nie stosując żadnych wartości błędów pomiaru i nie odejmują tych wartości od zmierzonej prędkości. 

Przykładem niech będzie kontrola z Austrii, która miała miejsce 2 sierpnia 2024 roku na autostradzie A5. Kontrolujący wskazali, że kierowca przekroczył dozwoloną prędkość o 17 km/h, oraz że stosowny błąd pomiarowy uwzględniono na korzyć kierowcy. To drugie zdanie jest nieprawdziwe, gdyż zmierzona przez tachograf prędkość to 97 km/h, a naruszenie naliczone zostało za przekroczenie prędkości o 17 km/h, zatem nie ma mowy o uwzględnieniu błędów pomiaru, gdyż wtedy przyjęto by wartość granicy przekroczenia prędkości na 86 km/h, a nie 80 km/h. Poprawna wartość przekroczenia w tym przypadku powinna wynosić 11 km/h.

W protokole oraz decyzji o nałożeniu kary nie ma również mowy o pomiarze obwodu tocznego kół i przeliczeniu wartości celem ustalenia rzeczywistej wartości błędu pomiaru prędkości.   

---

Kolejnym pytaniem jakie się pojawia to, za które przekroczenia kierowca w trakcie kontroli będzie odpowiadał? A dokładnie czy za przekroczenie np. w Niemczech zapłacimy mandat we Włoszech?

W tej kwestii wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Przyjął on wyrok, w którym określił zasady stosowania przez organy kontrolne odpowiednich przepisów. 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (piąta izba) w wyroku z dnia 9 września 2021 r. w sprawie C-906/19 mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) postanowieniem z dnia 7 maja 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 11 grudnia 2019 r., w postępowaniu karnym, orzekł, co następuje w zakresie stosowania przepisów dotyczących artykuł 19 ust. 2 rozporządzenia nr 561/2006 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie temu, aby właściwe organy państwa członkowskiego mogły nałożyć na kierowcę pojazdu lub na przedsiębiorstwo transportowe karę za naruszenie rozporządzenia nr 3821/85, zmienionego rozporządzeniem nr 561/2006, które zostało popełnione na terytorium innego państwa członkowskiego lub państwa trzeciego, lecz stwierdzone na jego terytorium, i nie zostało jeszcze ukarane.

Rozporządzenie nr 3821/85 uchyliło i zastąpiło rozporządzenie Rady (EWG) nr 1463/70 z dnia 20 lipca 1970 r. w sprawie wprowadzenia urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz.U. 1970, L 164, s. 1). Rozporządzenie nr 3821/85 zostało z kolei uchylone i zastąpione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylającym rozporządzenie nr 3821/85 oraz zmieniającym rozporządzenie nr 561/2006 (Dz.U. 2014, L 60, s. 1). Jednakże z uwagi na datę wystąpienia okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym należy wziąć pod uwagę rozporządzenie nr 3821/85.  Powyższe oznacza, że również powyższe orzeczenie należy stosować w przypadku Rozporządzenia WE 165/2014.

Powyższe orzeczenie wskazuje, że Państwo Członkowskie nie może nałożyć kar na przedsiębiorstwo i/lub kierowcę za naruszenie rozporządzenia 561/2006 ujawnione na jego terytorium, które nie zostało jeszcze ukarane, w szczególności, gdy naruszenie takie miało miejsce na terytorium innego Państwa Członkowskiego lub państwa trzeciego, a dotyczy naruszeń Rozp WE 165/2014. W tym wypadku przekroczenia prędkości odczytanych na podstawie danych zapisanych przez tachograf. 

Oznacza to, że na przykład Włoska policja nie może ukarać kierowcy za przekroczenia prędkości na trenie Niemiec. Jednak i w tym przypadku mamy do czynienia z rażącymi naruszeniami prawa przez organy kontrolne. 

Przykład kontroli z 2 lipca 2024 roku z Włoch, gdzie policjanci nałożyli na kierowcę mandaty na łączną kwotę 938 euro, gdzie na terenie Włoch doszło do jednego przekroczenia prędkości, a pozostałe były z terenu Niemiec. Tutaj również mamy do czynienia z niestosowaniem się do przepisów prawa. 

Co zatem zostaje, jeżeli kierowca znajdzie się w takiej sytuacji?  W wielu przypadkach kierowca będzie musiał na miejscu kontroli zapłacić kaucję czy mandat, jednakże zawsze będzie miał możliwość wpisania do protokołu swoich uwag dotyczących np. braku odliczenia błędów pomiaru tachografu, czy wskazać cytowany powyżej wyrok TSUE. Uwagi do protokołu mogą być pomocne w dalszym postępowaniu odwoławczym.

---

Zwrócić również należy uwagę, na kwestie dotyczące ustawienia wartości ogranicznika prędkości w pojeździe powyżej 3.5 tony DMC. Bezpieczną wartością jest 86 km/h. Wszystkie wartości powyżej 86 km/h mogą kończyć się nałożeniem kary za przekroczenie dopuszczalnej prędkości, gdyż wiele krajów w swoich taryfikatorach przewiduje kary za przekroczenia od wartości nawet jednego kilometra na godzinę.  

JAG